82 Dakikalık Tahran Turu

Jafar Panahi'nin Berlin'den Altın Ayı ile dönen son filmi Taksi Tahran, otoriter rejimlerin uyguladığı baskıya karşı sanatın daha da anlamlı hale gelerek, güçlenerek çıktığı İran'a özgü filmlerden. Yönetmen şoför koltuğuna oturup arabanın içine yerleştirdiği gizli kameralarla arabaya binenleri kayda alıyor, Bir rejim yanlısı, bir korsan cd satıcısı, kaza geçirmiş bir adam, batıl inanca sahip kadınlar, yeğeni ve eski komşusu, mesleğini yapması engellenen bir avukat nam-ı diğer çiçekçi kadın... Arabaya binenlerden kimi Panahi'yi tanıyor, sanki kimileri kameraya alındıklarını da biliyor ama birçoğu da bundan habersiz. Politik çıkmazların ket vurduğu noktada sanatçının üretiminin sınırları üzerine ufuk açıcı bir deneyim sunan Taksi Tahran belgesel ile kurmaca arasındaki ince sınırları da ortadan kaldırıyor. İzlediğimiz görünürde düpedüz belgesel ama yaratıcısının dokunuşlarıyla izlenebilirliği, düşünselliği ve etki gücünü kazanıyor elbet. Büyük oranda diyalogla ilerlemesine rağmen Ankara Film Festival'inde izlediğim benzer İran filmi Rakşan Bani-Etemad'ın Masallar'ı gibi bunaltmıyor, asgari bir ritm yakalıyor, kah güldürüyor, kah heyecanlandırıyor, sıkça yeni birileri kadraja giriyor ve çok küçük çatışmalarla izleyicisini adeta yok sayan sanat filmlerinden birine dönüşmüyor, izleyicisine saygı gösteren bir yapım ortaya çıkıyor. Neredeyse mockumentary denilecek türden bir üslup geliştiren Taksi Tahran'ın finali de film boyunca anlatılanların ilginç bir özeti sanki, sürpriz... Sanıyorum ki ülkesinde film çekmesi yasaklı bir yönetmenin elinden çıkmış olmanın dezavantajlarını da beraberinde getirdiğinden bir tam başarı olamasa bile sinemada görülmeyi fazlasıyla hak ediyor.

Yıldız: * * * *

Yönetmeninin Bu Sanat Filmi Değildir Dediği Bir Sanat Filmi

Kutluğ Ataman'ın son filmi Kuzu, Berlin'den aldığı ödülden sonra, Antalya'dan da çeşitli ödüllerle ayrılmıştı. 2013 Haziran'ında Gezi karşıtı tepkileriyle de okları üzerine çeken yönetmen filmini 2014 yılında "Yılın En İyi Türk Filmi" afişiyle gösterime sokacaktı, olmadı, bu hafta vizyona girdi. 

Hz İbrahim oğlunu kurban edecekken, ona bir kuzu gönderilir ve bu olay geleneğimizde her yıl kurban bayramı olarak karşımıza çıkar. Ataman'ın filmdeki çıkış noktası bu olmuş, taşrada yoksul bir aile oğullarını sünnet ettirip, kuzu kestirip bir düğün yapmayı planlamaktadır, çocuk da -biraz da ablasının kandırmasıyla- kendisinin kesileceğini düşünmektedir. Ne de olsa annesi onu kuzum kuzum diye sevmektedir. Bir şekilde parayı denkleştirip bu düğünü yapacaklardır ama babanın çapkınlık yapacağı tutar ve parayı bir fahişeye yedirir. Anne de kendince bir çözüm yolu bulur. Bundan sonrasını filmin büyüsünü de bozmamak adına anlatmak istemiyorum. Filmi izlerken bir yanda alıştığımız taşra sıkıntısı filmlerinin ardına gitmeye çalışan bir yapımla karşı karşıya olduğumuzu hissetsem de, senaryonun biraz uzatılmış olduğu hissine de kapıldım. Son bölüme kadar birkaç mesele etrafında debelenen ama bir noktaya bir türlü varamayan/acak bir filmle karşı karşıya olduğumu düşündüm, kabul etmeliyim film beni yanılttı ve toplumun erkeğe biçtiği rol ile kadını ezme şeklinin absürtlüğünü, sanat sinemasına yakışan incelikte (yani gözümüze gözümüze itelemeden) son derece başarılı bir senaryo trükü ile ortaya koydu. 

Kuzu, tıpkı bir zamanlar Fatih Akın'ın Duvara Karşı'sı gibi kadını ikinci plana atan toplumdan intikamını çok güzel alıyor. Bizlere de bu eşitliksiz sakat yapının içinde acaba ne yapabiliriz demek düşüyor. Kuzu son kertede senaryoyu biraz fazla uzatsa da, dokunduğu hikayeciklerin / kişilerin hiçbirini işlevsiz bırakmadan adeta tutkal vazifesi görerek sonuca bağlıyor.

Not: Birçok filmde olduğu gibi filmin daha başlarında bir sahnede kadının vücudunu cüretkarca sergiledikten sonra filme cinselliği yerleştiriyor Kuzu, neredeyse hiçbir filmin başlarında kadının vücudu cinsel isteği tetikleyecek biçimde boşuna sergilenmiyor, o filmin ilerleyen safhasına cinsellik muhakkak sirayet ediyor, bu yönetmenler arasında anlaşılmış bir anlatım şekli sanki...

Yıldız: * *

Gelecek Hafta: Taksi Tahran